De meeste medewerkers vinden het moeilijk om een agressief incident te verwerken. Vaak krijgt hun zelfvertrouwen een flinke knauw. Het kost tijd en moeite om dit weer op te bouwen. Het zelfde geldt voor het vertrouwen in anderen. Hulp en steun zijn dan ook zeer welkom bij het verwerkingsproces.
“Gezinsvoogd vertelde moeder over het voornemen tot uithuisplaatsing zoontje. De moeder protesteerde, ontkende problemen en zei gezinsvoogd te vertrekken. In de gang gekomen versperde zij de gezinsvoogd de uitgang, deed de deur op slot, dreigde, en zei: ‘ik vermoord jullie’. De gezinsvoogd deed de deur van het slot en liep naar buiten. Moeder schopte en sloeg de gezinsvoogd. Gezinsvoogd liep weg. Moeder tierde en schold nog geruime tijd.
Het verwerkingsproces bestaat uit de volgende fases:
Bij de meeste schokkende gebeurtenissen komen dezelfde verschijnselen voor.
Het slachtoffer verkeert in een roes en handelt automatisch. Hij schakelt zijn gevoel tijdelijk uit, zodat hij adequaat kan reageren. Overleven is op dat moment het belangrijkste.
Direct na een gewelddadige gebeurtenis ontstaan vaak reacties als trillen, slappe knieën, transpireren en hartkloppingen. Alles lijkt vreemd en onwerkelijk. Helder denken is moeilijk, net als praten over de schokkende gebeurtenis.
Op het moment zelf of tijdens de eerste minuten of uren na een agressief incident kunnen slachtoffers last hebben van gevoelens van machteloosheid, verbijstering, angst, woede, hulpeloosheid en verwarring.
Als slachtoffers aan de gebeurtenis terugdenken, krijgen ze last van angstgevoelens, huilbuien en woede-uitbarstingen. Óf ze gaan zich juist kalm gedragen. Ze doen alsof er niets aan de hand is en ze hervatten hun werkzaamheden in een soort roes. Als medewerkers op een van deze manieren reageren, hebben ze last van een acute stresstoornis.
Het is belangrijk dat slachtoffers na een schokkende gebeurtenis hulp zoeken bij hun leidinggevende. Die kan hen helpen bij het regelen van vervoer naar huis. Ook kan hij meegaan naar het ziekenhuis of de politie. Verder kan hij ervoor zorgen dat diensten of cliënten van de slachtoffers worden overgenomen.
Iedereen verwerkt een schokkende gebeurtenis op zijn eigen manier. Sommige mensen vinden het prettig om over het voorval te praten met collega’s, familieleden en vrienden. Anderen proberen juist het waarom van de gebeurtenis te begrijpen. Nóg een manier is nadenken over mogelijkheden om soortgelijke incidenten in de toekomst te voorkomen.
Het is belangrijk dat medewerkers agressieve gebeurtenissen altijd bij hun leidinggevende melden. Die kan de gebeurtenis met het slachtoffer en het team bespreken en nadenken over preventieve maatregelen.
Tijdens de verwerking van een heftig incident wisselen goede en slechte momenten elkaar af. De volgende klachten komen vaak voor bij mensen die het slachtoffer zijn geworden van agressie:
Na verloop van tijd nemen deze klachten vanzelf af.
Het verwerken van een calamiteit duurt gemiddeld twee weken tot zes maanden. Daarna kunnen de meeste mensen weer goed functioneren. Ze praten en denken minder over het voorval na en als dat toch gebeurt, raken ze niet zo snel overstuur.
De slachtoffers leren het agressieve incident geleidelijk te accepteren. Het wordt een deel van hun leven. Ze staan steeds minder stil bij hun eigen kwetsbaarheid. Bovendien krijgen ze weer vertrouwen in het leven, zichzelf en anderen. Dit betekent echter niet dat ze er helemaal niet meer aan denken. De herinnering steekt nog regelmatig de kop op. Bijvoorbeeld als de gebeurtenis een jaar geleden is of als de slachtoffers iemand zien die op de dader lijkt.
Medewerkers die het slachtoffer zijn geworden van agressie, ontkomen niet aan de eerdergenoemde stressreacties. Dat hoort nu eenmaal bij verwerken. Ze kunnen het verwerkingsproces echter wél versnellen. Bijvoorbeeld door:
De meeste mensen zijn heel goed in staat om een schokkende gebeurtenis zelfstandig te verwerken. Zeker als ze daarbij kunnen rekenen op steun en begrip in de werk- en privé-sfeer.
Sommige mensen blijven echter last houden van stress. Daardoor kunnen hun leven en werk ernstig verstoord raken. In zulke gevallen spreken we van een trauma.
Slachtoffers die na drie maanden nog steeds last hebben van stress, kunnen het beste contact opnemen met hun leidinggevende, de P& O-functionaris of de bedrijfsarts. Zij kunnen helpen het leven van de slachtoffers weer op de rails te zetten.
Voorwaarde voor een diagnose Post Traumatisch Stress Syndroom PTSS is dat de medewerker ook werkelijk is blootgesteld aan een traumatisch voorval. Zorg daarom dat agressie incidenten altijd geregistreerd worden. Volgens de DSM IV instructie is er sprake van een traumatisch voorval als: de medewerker geconfronteerd werd met een ernstige bedreiging of ernstig letsel er sprake is van serieuze klachten als: angsten, gevoelens van machteloosheid.